انقلاب ایران و موازنه‌گرایی منطقه‌ای در سیاست بین‌الملل از 1357 تا 1400

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

بسیاری از انقلاب های سیاسی جهان نقش مؤثری در شکل بندی های ساختاری نظام بین الملل از خود به جا گذاشته اند و به همین علت، همواره بین انقلاب های سیاسی و ساختار نظام بین الملل رابطه درهمتنیده ای وجود دارد. این مقاله با استفاده از روش تحلیل علّی داده های تاریخی حاصل از منابع کتابخانه ای در پی پاسخ به این پرسش است که انقلاب اسلامی ایران چه تأثیری در شکل بندی ساختاری موازنه قدرت در منطقه و در ادامه در نظام بین الملل داشته است. بر اساس منطق رفتاری بازیگران در سیاست بین الملل، هریک از قدرت های بزرگ میبایست نقش هژمون منطقه ای را در دستور کار قرار دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد که انقلاب اسلامی ایران نقش ملی رهایی بخش منطقه ای را ایفا نموده و این امر منجر به ظهور نشانه هایی از تغییر الگوی رفتاری قدرت های بزرگ گردید و باعث شد سیاست منطقه ای آمریکا از هژمون منطقه ای به موازنه فراساحلی تغییر وضعیت دهد. به این معنا، انقلاب اسلامی ایران نقش متغیر مستقل تغییر دهنده را در تغییرات موازنه قوا در منطقه و نظام بین الملل ایفا کرده است و اگر انقلاب اسلامی ایران رخ نمی داد تغییرات منطقه ای و بین المللی در ساختار نظام بین الملل به شکل کنونی اتفاق نمی افتاد. دوران تاریخی مورد توجه در این مقاله مربوط به شرایطی است که آثار انقلاب اسلامی انعکاس یافته و مربوط به سال های بعد از جنگ سرد به ویژه قرن ۱۲ است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آیکنبری جان (1382). تنها ابرقدرت. ترجمه عظیم فضلی پور، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.
- امینی، آرمین. (1396). تبیین و تحلیل سازه انگارنه روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا. مطالعات سیاسی 37 (10)، 74-57.
- امیری، مجتبی (1374). نظریه برخورد تمدنها؛ هانتینگتون و منتقدانش. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه.
- بومن، آدا (1382). حکمرانی خوب. ترجمه احمد میدری، تهران: مرکز پژوهش های مجلس.
- پورسعید، فرزاد (1387). انقلاب رنگی و جمهوری اسلامی ایران. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- راجرز، پل (1390). تروریسم. ترجمه علیرضا طیب، مندرج در پل ویلیامز، درآمدی بر بررسی های امنیت، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- روزنا، جیمز (1383). سیاست در جهان آشوب زده. ترجمه علیرضا طیب، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- سلیم، محمدنبی و حسین زاده، حامد (1396). تأثیرات متقابل انقلاب اسلامی ایران و ژئوپلیتیک شیعه در خاورمیانه. پژوهشهای انقلاب اسلامی، 20(6)، 232-217.
- سو، آلوین (1380). تغییر اجتماعی و توسعه. ترجمه محمود حبیبی مظاهری، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.
- سیمبر، رضا و قربانی شیخ نشین، ارسلان (1387). روابط بین الملل و دیپلماسی صلح در نظام متحول جهانی، تهران: انتشارات سمت.
علیدادی، شهربانو. (1390). انقلاب ایران و ژئوکالچر مقاومت در سیاست بین الملل (2011 - 1979). سیاست، 20(41)، 92175. https://jpq.ut.ac.ir/article_29847.html
- فتحی، محمدجواد، عبدخدایی، مجتبی و شیراوند، صارم (1398). تحلیل کدهای ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران در تحولات منطقه خاورمیانه و تأثیر آن بر آینده انقلاب اسلامی. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 32 (9)، 22-1.
- فوکویاما، فرانسیس (1386). امریکا بر سر تقاطع. ترجمه مجتبی امیری وحید، تهران: نشر نی.
- فولر، گراهام (1373). قبله عالم: ژئوپلتیک ایران. ترجمه عباس مخبر، تهران: انتشارات مرکز.
- قادری کنگاوری، روح الله. (1392). نظریۀ مقاومت در روابط بین الملل؛ رویکرد ایرانی - اسلامی نفی سبیل و برخورد با سلطه. سیاست دفاعی، 82 (21)، 248-191.
- کاستلز، مانوئل (الف1380). قدرت هویت. ترجمه حسین چاووشیان، تهران: طرح نو.
- کاستلز، مانوئل (ب1380). عصر اطلاعات؛ جامعه شبکه ای. ترجمه احمد علیقلیان و محسن چاووشیان، تهران: طرح نو.
- کالاهان، پاتریک (1387). منطق سیاست خارجی امریکا: نظریه های نقش جهانی آمریکا. ترجمه داوود غرایاق زندی و دیگران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- لودتکه، لوتراس (1379). ساخته شدن امریکا. ترجمه شهرام ترابی. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
- معروف، یحیی(1392). ویژگیهای جغرافیایی قلمروهای شیعه نشین «هلال شیعی». مطالعات انقلاب اسلامی، 33 (10)، 284-269.
- هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.
- Alvarez, Alex .(2001).Governments, citizens and genocide: a comparative and interdisciplinary approach. Bloomington: indiana univercity press.
- Beeley B. (1992). Islam as a Global Force in Global Politics, in McGrew A.G., Lewis P.G. (Eds) Global Politics. Oxford: Polity Press.
- Calhoun, Craig. (1994). Social theory and the politics of identity, oxford: blackwell.
- Fukuyama, Francis. (1992). The end of history and the last man, new york: free press.
- Giddens, Anthony. (1991). Modernity and self-identity: self and society in the late modern age, cambridge: polity press.
- Huntington, Samuel. (1979). The change to change: modernization, development and politics, in cyril black, Comparative modernization: a reader, new york: free press.
- Huntington, Samuel. ( 2007).The clash of civilizations and the remaking of world order. simon and schuster.
- Kardaş, Şaban, & Bülent Aras. (2023).Geopolitics of the new middle east: perspectives from inside and outside. taylor & francis.
- Kostiner, Joseph. (2009). Conflict and cooperation in the gulf region. springer science & business media.
- Kristol, Irving. (2004).Reflection of the neo-conservative: looking back, looking ahead, new york: basic.
- Maloney, Suzanne. (2020).The iranian revolution at forty. brookings institution press.
- Menashri, David. (2019). The iranian revolution and the muslim world. taylor & francis.
- Monshipouri, Mahmood. (2022). In the shadow of mistrust: the geopolitics and diplomacy of us–iran relations. hurst publishers.
- Piscatori, James. P (1983). Islam in the Political Process, Cambridge University Press.
- Ramazani, Rouhollah k. (1986). Revolutionary iran: challenge and response in the middle east. johns hopkins university press.
- Said, Edward. (1979). Orientalism, new york: vintage book.
- Snow, Donald M. (2021).The middle east and american national security: forever wars and conflicts? rowman & littlefield.
- Vintroup, John. (1946).The meeting of east and west: an inquiry concerning world understanding, new york: macmillan.